Türk toplumunun geçirdiği sosyal, ekonomik ve siyasi değişimler doğal olarak mimariye de yansımıştır.
Tanzimat Döneminde büyük bir ivme kazanan Batılılaşma sürecinde yerli ve yabancı mimarlar, gelenekten çok seçmeci bir anlayış doğrultusunda çok sayıda cami, köşk, saray ve çeşme inşa etmişlerdir.
Büyük bir oranda İstanbul’da ortaya çıkan bu mimari, zaman içinde kabul görmüş ve yeni bir üslup olan “Türk Barok ve Rokokosu” ortaya çıkmıştır.
19. yüzyıl sonunda Jachmund (Yahmund) (Resim 04.01), Gespare Fossati, Alexandre Vallaury (Aleksandr Vollori) , Raymando Daranko (Raymando Daranko), Helmuth Kuno (Helmut Kuno) gibi mimarlar, Osmanlı mimarisini Batı mimari tarzlarıyla birleştirerek eserler oluşturmuşlardır.
Birinci Ulusal Mimarlık Akımı
1923’te Cumhuriyetin ilan edilmesinden günümüze kadar geçen zaman dilimi içinde gelişen mimarlık etkinliklerinin tümünü kapsayan Cumhuriyet Dönemi mimarlığı kronolojik bir düzende I. ulusal mimarlık akımlarını içermektedir.
Birinci Ulusal Mimarlık Akımı Sanatçıları
Mimar Kemalettin Bey (1870-1927): I. Ulusal mimarlık akımının en ünlü mimarlarındandır. Hendese-i Mülkiye Mektebi’nde eğitim gördükten sonra mimarlık eğitimi için gönderildiği Almanya’da 1902’ye kadar kalmıştır. 1910’ların başından ölümüne kadar yoğun bir tempoda çalışarak eserler verdi ve mimari çalışmalarda bulunmuştur. Mescid-i Aksa’nın restorasyonunda çalışmıştır. İstanbul’da IV. Vakıf Hanı, Teyyare Apartmanları, Bostancı, Bakırköy ve Bebek Camileri, Ankara’daki Gazi Muallim Mektebi ile günümüzde Trakya Üniversitesi rektörlük binası olarak kullanılan Edirne Garı (Resim 04.02)
Mimar Vedat TEK (1873-1942): Galatasaray Lisesinde okurken gönderildiği Paris’te resim, yapı mühendisliği ve mimarlık eğitimini tamamladıktan sonra 1897’de yurda döndü. Mimar Kemalettin Bey ile birlikte Türk mimarisine yeni bir millî kimlik kazandırmak çabasına girdi.
Sanayi-i Nefise Mektebi ve Yüksek Mühendislik Mektebinde dersler veren sanatçının önemli eserleri arasında İzmir Saat Kulesi, İstanbul Büyük Postane, Tapu Kadastro Müdürlüğü, Ankara Eski Türkiye Büyük Millet Meclisi (Resim 04.03) Tahir Han ile İstanbul’da bazı hanlar, iskeleler ve tütün depoları bulunmaktadır.
Bey
Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı’ya açılışıyla birlikte yabancı mimarlar Türkiye’de çalışma olanağı bulmuşlar; bu, Cumhuriyetin ilk yıllarında da sürmüştür.
III. Selim’in kız kardeşi Hatice Sultan’ın mimarı olarak çalışan Melling, 19.yüzyılda sivil bir yapı tasarımıyla görevlendirilen ilk yabancı mimardır.