Birinci Dünya Savaşı, çok sayıda devletin birbiri ile mücadele ettiği, dünya tarihinde yaşanan ilk büyük savaştır.
Bu savaş geniş bir alana yayılmış ve birçok devleti ve toplumu etkisi altına almıştır. Savaşa katılan ve katılmayan devletlerin birçoğu savaşın getirdiği olumsuz sonuçlardan etkilenmiştir.
Bu nedenlerden dolayı 1914 yılında başlayıp 1918 yılında sona eren ve milyonlarca insanın ölümüne sebep olan bu savaşa Birinci Dünya Savaşı adı verilmiştir. On dokuzuncu yüzyılda sanayileşmenin hızlanması, gelişen ülkelerin ham madde ve pazar arayışlarını büyük oranda artırdı. Sanayileşen devletler ihtiyaçlarını karşılayabilmek için sömürgecilik yarışını hızlandırdılar.
Güçlü ekonomilere sahip devletler arasında yaşanan bu rekabet ortamı devletler arasındaki siyasal ve askerî yarışı da beraberinde getirdi. Avrupalı devletler daha çok sömürge elde etmek ve sömürgeleştirdikleri toprakları korumak amacıyla hızla silahlanma yarışına girdi.
Ülkelerin Birinci Dünya Savaşı’na Girme Nedenleri
| ÜLKE | NEDEN |
| ALMANYA | • Siyasal birliğini geç tamamlaması • Sanayileşerek sömürgeler elde etme yarışına başlaması • Sedan Savaşı ile Fransızlardan Alsas-Loren Bölgesi’ni alması |
| İNGİLTERE | • Geniş bir sömürge ağına sahip olması • Sömürge yarışında rakibi olan Almanya’ya karşı her türlü fırsatı değerlendirmesi ve bu devletle sömürge yarışında çıkar çatışmasına girmesi |
| FRANSA | • Almanya’ya karşı İngiltere ile birlikte hareket etmesi • Alsas-Loren Bölgesi’ni Almanya’dan geri almak istemesi |
| RUSYA | • Balkanlarda uyguladığı Panslavizm politikası nedeniyle bölgede egemenlik kurmak isteyen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile çıkar çatışmasına girmesi |
| AVUSTURYA-MACARİSTAN İMPARATORLUĞU | • Özellikle egemenlik kurmak istediği Balkanlarda Rusya’nın uyguladığı Panslavizm politikasına karşı Almanya ile yakınlaşması ve birlikte hareket etmesi |
| İTALYA | • Siyasal birliğini geç tamamlaması ve sömürgeler elde etmek için yeni arayışlara girmesi • Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun eline geçen topraklarını yeniden elde etmek istemesi |
| OSMANLI DEVLETİ | • İngiltere, Fransa ve Rusya’ya karşı duyulan güvensizlik ve dış politikada destek arayışına girmesi • Kaybettiği toprakları (Balkanlar ve Trablusgarp) geri almak istemesi • İktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki Partisinin ileri gelenlerinin Almanya’nın izlediği politikaları desteklemesi |
On dokuzuncu yüzyılda ortaya çıkan gelişmeler üzerine Avrupalı devletler, kendi aralarında siyasal ve ekonomik çıkar çatışmalarından dolayı iki gruba ayrıldı.Önce Almanya’nın önderliğinde İtalya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu bir anlaşma imzalayarak Üçlü İttifak (Üçlü Bağlaşma) Devletlerini oluşturdular (1882). Bu devletlerin kendi aralarında siyasal ve askerî bir birlik oluşturmalarını tehdit kabul eden İngiltere, Fransa ve Rusya birleşerek Üçlü İtilaf (Üçlü Anlaşma) Devletlerini kurdular (1907).
Yirminci yüzyılın başlarında Üçlü İttifak ve Üçlü İtilaf Devletlerinin oluşturdukları bloklar arasındaki sömürgecilik ve silahlanma yarışı artarak devam etti. Ayrıca aralarındaki siyasal anlaşmazlıklar yüzünden Avrupa kaçınılmaz bir savaş ortamına sürüklendi.
1914 yılının Haziran ayında, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahtı ile eşi, Bosna-Hersek’in başkenti Saraybosna’yı ziyaretleri sırasında bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürüldüler. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Sırbistan’a bir nota vererek ülkesine sığınan suikastçının geri verilmesini istedi. Sırbistan bu isteği kabul etmeyerek suikastçıyı idam etti.
Sırbistan bu idam olayına rağmen Avusturya- Macaristan İmparatorluğu’nun kendisine karşı savaş ilan etmesini önleyemedi. Bu savaş ilanı ile birlikte Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nu desteklemek için savaşa girdi. Rusya, Sırbistan’ın yanında yer alarak Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na savaş açtı. Fransa ve İngiltere, Rusya’nın yanında savaşa katıldı. İtalya ise Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile yaptığı anlaşmaya uymadı. Bir süre tarafsız kaldı.
Daha sonra İtilaf Devletlerinin Batı ve Güney Anadolu kıyılarını İtalya’ya vereceğini söylemesi üzerine İtalya, İngiltere ve Fransa’nın yanında savaşa katıldı. Bu sırada İngiltere’yle anlaşan Japonya, Almanya’nın Asya ve Büyük Okyanus’taki sömürgelerine saldırarak savaşa girdi. Böylece savaş Asya kıtasına da yayıldı. Yunanistan ve Romanya’nın tehditlerinden bunalan Bulgaristan ise Almanya’nın yanında İngiltere ve müttefiklerine karşı savaşa girmek zorunda kaldı. Almanya, İngiltere’ye ait Lucitania (Lusitanya) adlı yolcu gemisini batırarak sivillerin ölümüne neden oldu.
Bunun üzerine Amerika Birleşik Devletleri, Brezilya ve Portekiz, Almanya ve müttefiklerine savaş açtı. Böylece Avrupa’da başlayan savaş kısa sürede dünyanın büyük bir bölümüne yayıldı. Almanya ise Osmanlı Devleti’nin kendi yanında savaşa girmesini istiyordu. Böylece yeni cepheler açılacak, İtilaf Devletleri bu yeni cephelerde savaşmak durumunda kalacak ve Almanya’nın üzerindeki baskı azalacaktı.
Osmanlı Devleti, savaş başlayınca İngiltere ile müttefik olmak istedi. Ancak İngiltere bu isteği kabul etmeyerek Osmanlı Devleti’nin tarafsız kalmasını istedi. Bu sırada devleti yöneten İttihat ve Terakki Partisinin lideri ve Harbiye Nazırı (Savaş Bakanı) Enver Paşa, Osmanlı Devleti’nin kaybedilen topraklarını geri almak için Almanya’nın yanında savaşa girmek istiyordu. Bu düşüncelerini gerçekleştirmek için Osmanlı yönetimi Almanya ile bir antlaşma imzaladı.
Akdeniz’de İngiliz donanmasından kaçan Goeben (Goben) ve Breslau (Breslav) adlı iki Alman gemisi, Çanakkale Boğazı’nı geçerek Osmanlı Devleti’ne sığındı. İngiltere, bu gemilerin kendilerine verilmesini istedi. Ancak Osmanlı Devleti, bu iki gemiyi Almanya’dan satın aldığını ileri sürerek gemileri İngiltere’ye vermedi.
Daha sonra bu iki gemiye Yavuz ve Midilli adlarını verdi. Goben ve Breslav, Enver Paşa’nın bilgisi dâhilinde Almanya’dan gelen emirlerle Karadeniz’e Osmanlı bayrağı ile açıldı. Osmanlı Devleti’nin savaşa girmemesine rağmen bu iki gemi, Rusya’nın Karadeniz kıyısındaki Odessa ve Sivastopol limanlarını top atışına tuttu. Bunun üzerine İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti’ne karşı savaş ilan ettiler. Böylece Osmanlı Devleti, İttifak Devletlerinin yanında Birinci Dünya Savaşı’na girmiş oldu (1914).
İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılmasını istemiyorlardı. Çünkü Osmanlı
Devleti’ni Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda bölmeyi amaçlıyorlardı. Osmanlı Devleti, Almanya’nın
yanında savaşa girince 1916’da İngiltere, Fransa ve Rusya bir araya gelerek Osmanlı Devleti’ni aralarında
paylaştıkları Sykes-Picot (Sayks-Piko) Antlaşması’nı imzaladılar. Kısa bir süre sonra 1917’de İtalya
da Osmanlı topraklarından pay istedi ve bunun sonucunda Saint-Jean de Maurienne (Saint-Jan Dö
Maren) Antlaşması imzalandı.