Barok sanatı 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da başta resim, heykel, mimari olmak üzere bütün sanat dallarında İspanya, Almanya, Hollanda, Belçika, Fransa, İngiltere vb ülkelerine yayılmıştır.
Bir kuyumculuk terimi olan Barok Portekizcede “tam yuvarlak olmayan düzensiz inci” anlamına gelen barroco sözcüğünden gelmektedir. Etkileri Avrupa dışında Rusya’da ve Osmanlı sanatında da örneklerini vermiş, Çin ve Latin Amerika ülkelerine kadar yayılmıştır.
Rönesans ve Maniyerizme karşı kilisenin desteği sonucunda ortaya çıkan Barok sanat duyular ve hayal gücünden yola çıkmıştır.
a. Barok Resim Sanatı Genel Özellikler:
Çeşitlilik gösteren Barok resminin konulan din (çarmıha gerilme, göğe yükselme, azizlerin hayatı), efsaneler, kahramanlık hikayeleri, mitoloji, savaşlar ve günlük hayattan alınmadır. Caravaccio “Müzisyenler” adlı tablosunda dönemin günlük hayattan yola çıkarak bir grup genç müzisyeni betimlemiştir (Resim 04.49).
- Resimlerde hareketli figürlerle güçlendirilmiş derinlik duygusu ön planda tutulmuştur.
- Manzara (peyzaj) resmi önem kazanmıştır. Barok resimde grup portreciliği görülür.
- Vücut anatomisi en ince ayrıntılara kadar gösterilir.
- Figürler bir tiyatro sahnesindeymiş gibi dururlar.
- Ev içi resimlerine doğa görüntüleri girmiştir.
- Işık ve gölge anlatımı güçlendirmiştir. Işık resmin bütün yüzeyine aynı ölçüde dağılmaz, parçalar halinde yansır.
- Tavan ve kubbeler gökyüzü resimleri ile süslenmiştir. Sıcak renkler kullanılmıştır.
b. Barok Resim Sanatı Sanatçıları:
PIETER PAUL RUBENS (1567-1640):
Barok sanatın en ünlü temsilcisi Rubens’tir. Dinsel ve mitolojik konuların yanı sıra, ünlü bir portreci ve manzara ressamıdır. Portrelerinde kişiler kuvvetli, neşeli ve sağlıklıdır. Eserlerinde görülen yaşama sevinci, biçim ve renk zenginliği Barok resim sanatının en özgün örnekleri arasında sayılmaktadır.
Eserlerinin çoğu büyük boyutlu tablolardan oluşan Rubens çok sayıda dini, mitolojik ve alegorik resimler ve portreler yapmıştır.
“Leukkipos’un Kızlarının Kaçırılışı”, “Sanherit Yenilgisi”, “Amazonlar Savaşı”, “Venüs ve Adonis” mitolojik konulu eserleridir.
Rubens’in manzaraları ve natürmortlarında gerçekçilik ağır basar. “Gökkuşaklı Manzara”, “Steen Çiftliği” gibi eserlerindeki insanı bitki ve hayvan figürleri hareketli bir bütünlük içinde resmedilmiştir.
“Hasır Şapkalı Kadın”, “Hipopotam Avı”(Resim 04.50), “Katliam”, “Mahşer”, “Fırtına” “İsa’nın Çarmıha Gerilmesi” , “Tarla Dönüşü”, “Hero ve Leander”, “Kendi Portresiünlü ressamın tanınmış eserleridir.
REMBRANDT HARMENSZ FANRİJN (Rembrant) (1606-1669):
17. yüzyılın ünlü ressam ve gravürcüsü Hollandalı Rembrandt, bütün sanat yaşamı boyunca tarihi ve dini temaları resimlemiştir. İsa’nın doğumundan, göğe yükselişiyle biten sahnelerden barok anlayışla oluşturduğu yedi çalışması dönemin önemli çalışmaları arasında sayılmaktadır.
Sanatçının ilk resimlerinin konularını yaşlı kişilerin portreleri oluşturmaktadır.“
Rembrandt, ayrıca “Proserpina’nın Kaçırılışı” gibi mitolojik ve “Emmaus’ta Yemek”,”İbrahim ve Oğlu”gibi dine ait temaları resimlerinde büyük bir ustalıkla işlemiştir.
Tablolarında siyah fon kullanmayı yeğleyen Rembrandt’ın Cerrahlar Loncası tarafından sipariş edilen “Dr. Nicolaes Tulp’un Anatomi Dersi” (Resim 04.51)’nde lonca başkanı Dr. Tulp yanında bulunan tıp öğrencileriyle bir kadavrayı incelemektedir. Yüzlerde büyük bir dikkat ifadesi vardır. Işık gölge tekniğinin bu büyük ustasının resminde kullandığı ışık kadavrayı ve çevresindeki yüzleri aydınlatmaktadır.
Resimdeki figürlerden birinin elinde tuttuğu kağıtta kadavrayı inceleyenlerin adları yazılıdır. Düşünceli kişileri resimleyen Rembrandt“Homeros’un Büstü Önünde Aristotales” tablosunda Aristotales’i derin düşünceler içinde yansıtır.
İnsan duygularını çok az renk ile anlatabilme özelliğine sahip az rastlanan sanatçılardan biri olan Rembrandt, sanat yaşamı boyunca yaklaşık yüze yakın kendi portresini yapmıştır.“Agahta Bas”,“Yıkanan Kadın”, “Gece Bekçileri”, “Oğlu Titus”, “Akşam Yemeği”, “Kumaşçılar Demeği Yöneticileri” ve “Jeremya” Rembrandt’in eserlerinden bazılarıdır.
Barok resim sanatının diğer önemli sanatçıları arasında Michelangelo, Correccio, Tintoretto, Carracci, Caravaggio, Murillo, Ribera, Zurbaran, Velazques (Resim 04.52), Vermeer (Resim 04.53), Steen ve Hooch yer almaktadır.
