Aziz Sancar, Mardin’in Savur ilçesinde dünyaya geldi. İlk, orta ve lise eğitimini Mardin’de tamamladı. İstanbul Tıp Fakültesini birincilikle bitiren Sancar, iki yıl Savur’da bir sağlık ocağında hekimlik yaptıktan sonra NATO TÜBİTAK bursu ile önce Johns Hopkins (Cons Hapkins) Üniversitesi, ardından Dallas Teksas Üniversitesi’ne gitti.
Dallas’ta üniversitenin moleküler biyoloji programında Sancar, Danışmanı Claud Rupert (Klaut Ripırt) ile fotoliyaz olarak adlandırılan bir geni klonlamış ve genetik mühendisliği ile bakterilerde çok yüksek oranlarda çoğaltmıştır. Bu genin kodladığı enzim, ultraviyole ışıkları ile haraplanan DNA’nın onarımını yapar. Bu buluş, Sancar’ın önce yüksek lisans, ardından doktora derecesi (1977) almasını sağladı.
DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi ve biyolojik saat üzerinde çalışmalarını sürdüren Sancar, 415 bilimsel makale ve 33 kitap yayınladı. Sancar, kanser tedavisinde sirkadiyen saat kullanımıyla ödüller almıştır. 2001 yılında Amerikan Kimya Cemiyeti tarafından verilen Kuzey Carolina (Karalayna) Seçkin Kimyager Ödülü’nü almaya hak kazanan Sancar, 2005 yılında bilim dünyasının en prestijli üyelikleri arasında yer alan ABD Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçilerek bu akademiye seçilen ilk Türk oldu.
Bu ödülü aldıktan sonra ABD’de okuyan Türk öğrencilere yardım etmek ve Türk Amerikan ilişkilerini geliştirmek amacıyla eşiyle Aziz ve Gwen (Givın) Sancar Vakfını kurarak ABD’nin Kuzey Carolina eyaletinde “Carolina Türk Evi” isimli bir öğrenci misafirhanesi açtı. 2006 yılında Türkiye Bilimler Akademisi’ne asli üye olarak seçildi.
Sancar, DNA’nın onarılması ile ilgili yaptığı çalışmalardan dolayı Amerikalı Paul Modrich (Pol Modriç ) ve İsveçli Tomas Lindahl (Tomas Lindahıl) ile 2015 Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü. Sancar’a, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilen Nobel Kimya Ödülü, Alfred Nobel’in (Alfired Nobel) ölüm yıldönümü olan 10 Aralıkta düzenlenen törende verildi. Ödül, İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf (Karl Gustaf) tarafından takdim edildi.
Aziz Sancar “Beni ödüle götüren, Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyeti’nin yaptığı eğitim devrimidir. Dolayısıyla bu ödülün sahibi Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi’dir.” diyerek Nobel Ödülü ile madalya ve sertifikasını Anıtkabir’e teslim etmiştir. Ödül, Anıtkabir’deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi’nde kendisine ayrılan özel alanda sergilenmektedir.
Prof. Dr. Aziz Sancar’ın hayat öyküsü hepimize örnek olacak mücadelelerle doludur. Bilim insanında olması gereken sabır, kararlılık, azim, iyi bir gözlemci olma ve çok çalışma gibi değerleri üzerinde taşıyan Aziz Sancar, Mardin’den başlayıp Nobel Ödülü almasına kadar giden bir başarının mimarı olmuştur. Aziz Sancar bir araştırıcı arkadaşı ile bilimsel buluşların manevi ve maddi değerlerini konuşuyordu. Arkadaşı Aziz Sancar’dan keşfine
maddi bir değer biçmesini istedi. Aziz Sancar, “Sana on milyon dolar versek bu buluşu bir başkasına verir misin?” derlerse hiç düşünmeden “Yok.” derim. Çünkü keşif her türlü maddi ödülün dışında bana nadiren bulabildiğim bir iç sükûnet vermiştir. Ayrıca, gelecek kuşak Türk araştırıcıları biyokimya ve moleküler biyoloji derslerinde bunu görüp “Bu keşfi bizden biri yaptı.” diyebilecekler. Onlara bu güveni vermekle memleketime hizmet ettiğimi hissediyorum.’’ dedi.
Bu sözleriyle manevi ve millî değerlerin paradan çok daha kıymetli olduğunu ortaya koydu.
Bilim ve Teknik Dergisi 2015 Kasım sayısı, Aziz Sancar Poster