8. Yüzyıl – 12. Yüzyıl Çeviri Faaliyetlerinin İslam ve Batı Felsefesine Etkisi

Medeniyetler, yapmış oldukları çeviri faaliyetleriyle çeşitli alanlara ait düşünce ürünlerini kendi dillerine kazandırmıştır. Bu düşünceleri tanımalarının yanı sıra onları yorumlamışlar ve üzerine özgün düşünceler geliştirmişlerdir.

MS 2-MS 15. yüzyılda yapılan çeviriler, kültürlerin birbirlerini daha yakından tanımalarına neden olmuş ve düşüncenin coğrafyası gitgide genişlemiştir. Antik Yunan medeniyeti dışında da bilim ve felsefe merkezlerinin kurulmasını sağlamıştır. Batı ve İslam coğrafyasının bilim ve felsefeye bakışı, bu merkezlerin kurulmasında etkili olmuştur.

8. yüzyılda Hristiyan inancını mantık üzerinden temellendirme gayretinin sonucu olarak Grekçeden Latinceye yapılan Porphyrius eserlerinin çeviri faaliyetleri görülmektedir. 9. yüzyılda Roma patriğinin misyoner faaliyetleri gereği İncil’in Slavcaya çevirisi yapılmıştır. Çeviri faliyetieriyle Hristiyanlığı yaymaya çalışmışlardır.

Aristoteles ve Platon eserlerinin çevirisinde Hristiyan inançlarına yatkın olan ve aykırı olmayan bölümler seçilmiştir. Çevirilerin Hristiyanlık öğretilerine dayanak oluşturmak maksadıyla inanç felsefesine yönelik çalışmalar olduğu görülmektedir.

8-9. yüzyıl arasında İslam coğrafyasında çeviri faaliyetleri Yunan, Hint ve Fars (İran) medeniyetlerinden yapılan çeviriler ile gerçekleşir. Antakya, Urfa, Cundişapur, Harran (Görsel 2.5), Nisibis (Nusaybin) ve Bağdat’ta kurulan çeşitli okullarda bu çeviriler yapılmıştır. İslam felsefesinin temel kaynaklarından kabul edilen bu çeviri faaliyetleri neticesinde İslam düşünürleri Yunan felsefesi ile tanışmıştır.

Tarihî Harran Üniversitesi kalıntıları
Görsel 2.5: Tarihî Harran Üniversitesi kalıntıları

Abbasi halifelerinin talimatları doğrultusunda 9-12. yüzyıl arasında Süryani, Arap, Farisi ve Hint çevirmenler sayesinde birçok felsefi eser Arapçaya çevrilmiştir. Harun Reşit döneminde fethedilen yerlerden getirilen eserler, Bağdat’ta Beyt’ül Hikme adında kurulan kütüphanede toplatılmıştır (Görsel 2.6).

Temsilî Beyt’ül Hikme
Görsel 2.6: Temsilî Beyt’ül Hikme

Özellikle Abbasi halifesi Mensur tarafından Beyt’ül Hikme’de başlatılan çeviri faaliyetlerinde Aristoteles’in “Organon” ve Porphyrius’un “İsagoji” eserleri (Matık alanına ait eserler) çevrilmiş, burası bilim ve felsefe akademisi hâline getirilmiştir. Plotınus’un sudûr nazariyesi ve Aristoteles’in mantık görüşleri İslam felsefesi filozoflarını geniş ölçüde etkilemiştir. Yapılan çeviriler, İslam felsefesine yön vermiş ve İslam coğrafyasını felsefenin merkezi hâline getirmiştir.

Yorum yapın