1960 – 1979 Arası Türk – Sovyet İliskileri

II. Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyetler’in Türkiye’den Boğazlar üzerindeki istekleri ve Türkiye’nin Batı Bloku’na dâhil olması 1960’lara kadar Türk-Sovyet ilişkilerinin soğuk ve gergin olmasına yol açmıştı.

Küba Krizi sonrasında Türkiye’deki Jüpiter füzelerinin kaldırılması ve Türkiye’nin ABD’ye dönük tek yanlı politikasını sorgulaması Türk-Sovyet ilişkilerinin iyileşmesinde etkili oldu.

1959’da Sağlık Bakanı Lütfi Kırdar’ın Sovyet Birliği’ne ziyareti ilişkileri yumuşatmaya yönelik bir adım oldu. Başbakan Adnan Menderes’in Moskova’yı ziyaret planı ise 27 Mayıs 1960 müdahalesi nedeniyle gerçekleşemedi.

Sovyetler, yine de Türkiye’nin darbe sonrası gelen yeni yöneticilerine dostluk mesajları yolladı. 1960’ta Türkiye’den kalkan ABD’ye ait U-2 Casus uçağının Sovyetler tarafından düşürülmesi iki ülke arasında ilişkileri yeniden gerdi.

Ancak Türkiye ile Sovyetler’in 1962’de Aras Nehri üzerinde ortaklaşa Arpaçay Barajı inşasına karar vermeleri ilişkilerin yeniden olumlu duruma gelmesinin bir işareti oldu.

Sovyetler Birliği, Türkiye’nin 1974’te Kıbrıs’a müdahalesine karşı çıkmış ve Türk askerinin Ada’dan çekilmesini istemiştir. Sovyetler’in 1979’da Afganistan’ı işgaline kadar bu ülke ile ekonomik ilişkiler sürmüştür.

Afganistan işgaliyle oluşan Sovyet tehditi kaygısı, Türkiye’yi Amerika ve Avrupa’ya daha da yakınlaştırmıştır. Kıbrıs konusunda Sovyetler Birliği, Türkiye’nin karşısında yer alsa da Johnson mektubu ile gerginleşen Türk-ABD ilişkilerinden sonra Türkiye, Sovyetler Birliği’ne yöneldi. 1967’de Başbakan Süleyman Demirel ve 1969’da Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın Sovyetler Birliği ziyareti ilişkileri geliştirdi.

Aliağa (İzmir) Rafinerisi

Sovyetler Birliği, Türkiye’de büyük kamu yatırımlarını üstlendi. 1967’de ve 1975’te Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında “Ekonomik İş Birliği Antlaşmaları” imzalandı. Hatay’daki İskenderun Demir Çelik Fabrikası, İzmir’deki Aliağa Rafinerisi ve Konya’daki Seydişehir Alüminyum Fabrikası bu antlaşmaların ürünüdür.

Yorum yapın